Co to jest patyna? Patyna na monetach.

18:24 - 10 Gru 2019

Gdy zacząłeś się interesować monetami na pewno usłyszałeś o czymś takim jak "patyna". Wielu kolekcjonerów docenia walory estetyczne monet pokrytych patyną. Jednak co z inwestorami w monety bulionowe? I co to jest ta cała patyna?

Patyna to cienka warstwa krystalicznego minerału - produkt korozji - czyli powolnego niszczenia. W przypadku metali polega na powracaniu do pierwotnych związków chemicznych z jakich metal powstał. Dotyczy wszystkich metali poza złotem. Przyjęło się, że "Patyna" to potoczna nazwa produktu korozji miedzi, jednak termin jest dużo szerszy. Przeprowadziłem mały research by rozwiać wszelkie wątpliwości.

Podstawowe definicje

Aby w pełni zrozumieć czym to jest patyna, jak się pojawia i jak wygląda, muszę wprowadzić poniższe definicje:

• korozja - jest to powolne, długotrwałe niszczenie materiału. Niszczeją metale ale także niektóre materiały nie-metaliczne takie jak drewno, beton czy skała. Tutaj zajmiemy się tylko korozją metali.
• minerał - (z wikipedii) "pierwiastek lub związek chemiczny będący normalnie ciałem krystalicznym, którego struktura ukształtowała się w toku procesów geologicznych". To co cię powinno interesować w tej definicji to "ciało krystaliczne". Od siebie dodam, że powstanie struktury krystalicznej wymaga czasu. I to jest właśnie powód dlaczego patyna jest ceniona przez numizmatyków, ale o tym później.

Czym jest patyna?

Na monetach pojawia się w postaci brązowych, czerwonych albo ciemno-zielonych plam. Patyna to cieńka warstwa krystalicznego minerału - produkt korozji metalu - który potwierdza wiek przedmiotu^[1]. Najwięcej odmian produktów korozji powstaje na miedzi. Są to między innymi Kupryt, Tenoryt, Melakonit, Azuryt. Najpowszechniej występujący jest Kupryt, czyli Cu₂O - tlenek miedzi. Powstaje w wyniku kontaktu metalu z powietrzem. Ma kolor czerwony jednak może ujawnić się dopiero po mechanicznym usunięciu wierzchniej zielonej warstwy.

Czy srebrne monety pokrywają się patyną?

Tak, a konkretnie siarczkami takimi jak Argentyt i Stromeyerit i chlorkami takimi jak Cerargyrit i chlorek srebra (AgCl)^[2]. Do pojawienia się patyny wystarczy kontakt z powietrzem. Są w nim śladowe ilości siarki i innych pierwiastków wchodzących w skład nalotu.

Image by Berlin-George under CC 4.0.

Czy złote monety pokrywają się patyną?

Nie - albo inaczej - to zależy. Monety z czystego złota nie mają się czego obawiać, jako że złoto nie pokrywa się patyną. Inaczej ma się sprawa z monetami zawierającymi domieszki innych metali tak jak np. Krugerrandem posiadającym domieszkę miedzi i Amerykańskim Orłem posiadającym domieszki miedzi i srebra.

Amerykański Orzeł z domieszką miedzi, pokryty patyną

Znaczenie patyny dla kolekcjonerów

Patyna jest krystalicznym mineralnym nalotem. Powstanie kryształu wymaga czasu. Patyna na powierzchni monety może być więc potwierdzeniem jej wieku. Istnieją jednak sztuczne sposoby nakładania patyny, w takim wypadku nie ma ona postaci krystalicznej^[3].

Kolekcjonerzy cenią ponadto walory estetyczne zapatynionej monety. Patyna podkreśla wypukłości, co sprawia, że obrazek jest lepiej widoczny niż na lustrzanej metalowej powierzchni.

Moneta pokryta patyną ma więc większą wartość w oczach kolekcjonera niż moneta oczyszczona z patyny.

Znaczenie patyny dla inwestorów

Niektórzy eksperci przekonują, że patyna nie zmniejsza wartości przedmiotu ze względu na uzależnienie ceny od zawartego kruszcu. Nie można jednak zapominać, że wolnym rynkiem rządzi prawo popytu i podaży a także subiektywizm cenowy.

Teoretycznie inwestora nie powinny interesować walory estetyczne, a tylko i wyłącznie wartość kruszcu.

Pomyśl jednak o hipotetycznej sytuacji: różnica w cenie pomiędzy monetą starą i pokrytą korozją a nową jest relatywnie niewielka. Może się więc zdarzyć, że kupujący będzie wolał nabyć nową monetę z mennicy, bądź od innego sprzedającego, płacąc za nią odrobinę więcej.

Co z tego więc, że twoja moneta jest warta tyle ile metal na giełdzie światowej, skoro nie jesteś w stanie jej zamienić na gotówkę? Jeśli koniecznie będziesz chciał upłynnić monetę, będziesz musiał to zrobić po jeszcze niższej cenie.

Jest to sytuacja czysto hipotetyczna, jednak z tego względu moim zdaniem lepiej jest dbać o swoje monety inwestycyjne, odcinać im dopływ powietrza i czyścić z patyny jak tylko się pojawi. Dotyczy to oczywiście bulionówek srebrnych i złotych z domieszkami miedzi lub srebra.

Więcej o różnicach pomiędzy inwestowaniem w monety bulionowe i kolekcjonerskie przeczytaj w artykule "Monety bulionowe a kolekcjonarskie. Różnice."

Jak czyścić monety z patyny?

Najprostrzym sposobem jest kąpiel w ciepłej wodzie z solą kuchenną i kawałkiem folii alumuniowej. Patyna wchodzi z nimi w reakcję wzmocnioną energią z ciepłej wody i oddziela się od metalu przywierając do folii. Przeczytaj o tym jak wyczyściłem Amerykańskiego Orła z patyny właśnie tym sposobem.

• 1: Rutherford J. Gettens - "Mineral Alteration Products On Ancient Metal Objects" 1961 r., s. 89
• 2: Marek K. Ślesiński - "Metoda fałszowania przedmiotów z metali", artykuł powstały z fragmentu pracy magisterskiej "Sposoby fałszowania dzieł sztuki z metalu i metody ich identyfikacji", Kraków 1982 r., s. 189
• 3: Marek K. Ślesiński - "Metoda fałszowania", op. cit. s. 187